Кыргызстандын мектептеринде балдарды окутууда инклюзивдүү мамилени киргизүү билим берүү процессин уюштурууда олуттуу өзгөртүүлөрдү киргизип жатат, педагогдор бул кырдаал бардык окуучуларды окутууда алардын психофизикалык өнүгүүсүнүн өзгөчөлүктөрүн жана жекече билим алуу муктаждыктарын эске алуу менен өзгөчө методдорун издөөгө багыттайт. Биздин мамлекетте билим берүүнүн жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу стратегиялык милдет катары каралышы, биздин республикадагы мугалимдердин жалпы педагогикалык квалификациясын жогорулатуу, инклюзивдик маданиятын өнүктүрүү, инклюзивдик даярдыгын калыптандыруу маселелерин чечүүнү талап кылат. Аталган маселе атайын билим берүү уюмдарынын реформаланышына, негизи эле мекетептик билим берүүдөгү модернизациялоо процессине тыгыз байланышта.
Сорос-Кыргызстан Фондунун каржылык колдоосу менен ишке ашкан Борбордук Азиянын Евразия Фондунун «Биздин мектеп» долбоорунун алкагында өлкөбүздүн ар кайсы аймактарынан келген мугалимдер ортосунда тажрыйба алмашуу жүргүзүлүүдө. Ош шаарынан келген Кирьянова Ирина Владиславовна көрүүсү начар балдар менен иштөө тажрыйбасы менен активдүү бөлүшөт.
Ирина Владиславовнанын ою боюнча: “Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген бала менен иштеген педагогдун кесипкѳй-инсандык даярдыгынын маанилүү түзүмдүк бѳлүгү: окуу жардамын кѳрсѳтүүгѳ даярдыгы. Педагог тандап алган максаттары, милдеттери, мазмуну, окутуу жана тарбиялоо методдору үчүн жооптуу, анткени мындай бала адатта өнүгүп келе жаткан курдаштарына караганда педагогикалык жардамга көбүрөөк көз каранды! »
Кирьянова Ирина Владиславовна педагогдорго көрүүсү начар балага оозеки саноону үйрөтүүнүн методикасы жөнүндө айтып берди. «Көрүүсүндѳ бузулуулары бар балдарды окутууда абак, арифметикалык куту, чоттор колдонулат. Арифметикалык кутунун кубиктери, тилкелери жана тактайчалары саноону үйрөтүүдө жана номерлөөнү үйрөнүүдө колдонулат. Мисалга алсак, мугалимдин көрсөтмөсү боюнча, окуучу, сандардын ондук курамынын ѳздѳштүрүүгѳ өбөлгө болгон кубик, абактын жардамы менен эки жана үч орундуу санды көрсөтөт». Инклюзивдик билим берүүнүн ресурстук борборлорунда жана ЖОЖдор аралык инклюзивдик билим берүү лабораториясынын базасында «Биздин мектеп» долбоорунун алкагында Ош, Нарын, Чүй облусунун мугалимдери көрүүсү начар балдар менен иштөө технологиялары менен тааныша алышат.
Борбордук Азиянын Евразия Фондунун директору Анара Надирбекова белгилегендей: «Окутуу практикасы көрсөткөндөй, көрүүсүндѳ бузулуулары бар окуучулар, көрүүсү кадимки ѳнүккѳн окуучулардан айырмаланып, сезүү тажрыйбасынын жоктугуна байланыштуу кыйынчылыктарга туш болушат. Андыктан, Сорос-Кыргызстан Фондунун каржылык колдоосу менен ишке ашырылган Борбордук Азиядагы Евразия Фондунун «Биздин Мектеп» долбоорунун алкагында биз мугалимдерге кѳрсѳтмѳ окуу куралдарын жасоо жана колдонуу көндүмдөрүн үйрөтүүнү киргиздик. Класстагы бардык балдар математика сабактарында көрсөтмө куралдарын колдонууда пайда ала алышат. Бүгүнкү күндө мектепте окуучулардын маселе менен иштөөсүн кыйындаткан себептердин бири — бул маселедеги кырдаалды түшүнбөстүк. Ошондуктан, окуучуларга турмуштук кырдаалды элестетүүгө жардам берүү, маселени туура окууга үйрөтүү, сандык маалыматтарды бөлүп көрсөтүү жана маселенин мазмунун өздөштүрүү абдан маанилүү. Бул үчүн мектептер дидактикалык жана предметтик-практикалык материалдар менен жабдылышы зарыл. Биз ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдар үчүн мамлекеттик билим берүү стандартын киргизүү зарылдыгын талап кылууну улантуудабыз, ал ар бир балага билим берүүчү жана жеткиликтүү окуу чѳйрѳсүн түзүүнү карайт».
Адилеттүү мектеп
Бардык эле үй -бүлөлөр жагымдуу турмуштук кырдаалда жашабайт. Окуучу мектепке кандай маанай менен келип, эмне себеп болгонун билбейбиз. Эмоционалдык фон — академиялык ийгиликтердин негизи. Бала үйдө жагымдуу кырдаалда жашаса, жакшы окуйт. Басмырлоо, буллинг, моббинг — тилекке каршы, бүгүнкү күндө биздин өлкөнүн бардык мектептеринде бар процесстер. Эгерде бала басмырлоонун курмандыгы болсо, кандай негизде болбосун, ага психологиялык жана педагогикалык колдоо керек. Кочкорова Гүлжан Бөрүбаевна 10 жылдан ашуун убакыттан бери Ош шаарында мүмкүнчүлүгү чектелген балдар менен иштейт. Бул церебралдык шал оорусу менен жабыркаган, көрүүсү начар жана сүйлөө кеби бузулган балдар. №18- гимназия мектебинде уюштурулган Инклюзивдик билим берүү ресурстук борборунун базасында Сорос-Кыргызстан фондунун каржылык колдоосу менен ишке ашкан Борбор Азиядагы Евразия фондунун «Биздин мектеп» долбоорунун алкагында, мүмкүнчүлүгү чектелген балдар менен тарбия иштерин уюштуруу боюнча мугалимдерге маалыматтык жардам көрсөтүлүүдө. Гүлжан Эже билим алууда ар түрдүү муктаждыктары бар баланын инсандыгын тарбиялоодо жана ѳнүктүрүүдѳ колдонулган психологиялык -педагогикалык стратегиядагы тажрыйбасы менен мугалимдер менен бөлүштү. «Баланын эмоционалдык абалын диагностикалоо — бул иштин биринчи этабы, — дейт Гүлжан Кочкорова, — анда биз баланын себебин жана травмасын өзүбүз түшүнгѳндѳ гана, биз аны коррекциялоо программасын иштеп чыгабыз. Бирок бир гана бала менен иштөө жетишсиз, анын чөйрөсү — теңтуштары, ата -энелери, мугалимдери менен иштөө керек ».
Сорос-Кыргызстан Фондунун каржылык колдоосу менен ишке ашырылган Борбор Азиядагы Евразия Фондунун «Биздин Мектеп» долбоорунун алкагында ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдардын ата-энелери менен иштөө үчүн орус жана кыргыз тилдеринде методикалык колдонмо жарык көрдү. Мындай үй -бүлө жөнүндө маалымат алгандан кийин, аны берүүнүн планын түзгөндөн кийин, андай баланы кантип багуу, кантип үйрөтүү боюнча ата -энелерге сунуштамалар иштелип чыгат. Ата -энелердин ортосундагы мамилени чыңдоо максатында өткөрүлгөн үй -бүлө күндөрү салтка айланган. Мындай иш -чараларда толеранттуулук идеяларын жайылтуу жана балдар менен ата -энелер ортосунда достук мамилелерди түзүү мүмкүнчүлүгү бар. «Ата -энелер тобу»– мүмкүнчүлүгү чектелген баланы тарбиялап жаткан үй -бүлөгө жардам берүүнүн эң эффективдүү жолдорунун бири.
«Билим берүү — социалдаштыруунун эң маанилүү институту экенин унутпоо керек. Ата -энелер балага билдирүүсү жана тарбиясы менен таасир этет. Андыктан бардык балдардын ата-энелери менен иштөө, аларда башка баланын ѳзгѳчѳлүгүн кабыл алуу маданиятын калыптандыруу үчүн, алардын билимин үйдө жайылтуу маданиятын калыптандыруу үчүн абдан маанилүү », — деп белгилейт Борбор Азиянын Евразия фондунун директору Анара Надирбекова.
Үй -бүлөлөр инклюзивдүү мектептерди тандашат, ошондо алардын балдары кадимки өнүгүп келе жаткан теңтуштары менен өз ара мамилелерин кеңейтет, ошондой эле башка ата -энелер жана мугалимдер менен баарлашуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат.
