Бүгүн, Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнүндө ВИЧ/СПИД менен жашаган кыргызстандыктардын укуктарын коргоо маселелерин көтөрүү жана бул оору боюнча калктын маалымдуулугун жогорулатуу өзгөчө маанилүү.
«Сорос-Кыргызстан» Фонду БУУнун жардамы менен калктын аялуу катмарына юридикалык жардам көрсөтүүгө багытталган «Көчө юристтери» долбоорун ишке ашырууда, анын ичинде мамлекеттик медициналык мекемелерде ВИЧ инфекциясын жуктурган балдарга компенсация катары прецеденттик иштерди жүргүзүү. Долбоор Кыргызстандын бардык аймагында ишке ашырылууда. Долбоордун тажрыйбалуу юристтери консультация берип, стратегияны иштеп чыгып, бенефициарлардын укуктарын коргоо боюнча иш-чаралардын планын иштеп чыгышат.
2005-жылдан 2021-жылдын февралына чейин медициналык мекемелерде ВИЧ инфекциясы менен ооруган 403 бала катталган. Көбүнчө 2005-2006-жылдары өлкөнүн түштүгүндөгү ооруканаларда катталган. Бул медициналык аспаптардын сапатсыз иштетилишинен жана инфекциялык контролдун талаптарын сактабагандыктан балдар арасында ВИЧ-инфекциясынын жайылуу мезгили болуп калган.
Кыргызстандагы көчө адвокаттарынын ишинин маанилүү натыйжаларынын бири 2020-жылдын декабрь айында медициналык мекемеде ВИЧ инфекциясын жуктурган баланын энеси соттон утуп чыгып, 2 миллион сом компенсация алган окуя болду. Бул прецеденттен кийин башка үй-бүлөлөр үмүттөнүп, жардам сурап долбоорго кайрылышкан.
«Көчө юристтери» долбоорунун алкагындагы акыркы эки иш «Өнөктөштүк тармак» ассоциациясы менен биргеликте 2022-жылы Экономика жана Финансы министрлигинен ВИЧ инфекциясын жуктурган эки баланын ата-энелеринин пайдасына 250 миң сом моралдык чыгымды ийгиликтүү өндүрүү менен аяктаган», — дейт Сорос-Кыргызстан Фондунун «Коомдук саламаттык» программасынын директору Илимбек Садыков.
2021-жылы бардыгы болуп 757 кайрылуу катталып, анын 83,8%ы адам укуктарын бузуу катары квалификацияланган.
Кирүүчү иштердин мисалдары:
- стационардык жардам көрсөтүүдөн жана башка медициналык кызматтардан баш тартуу
- ВИЧ-статусун ачуу
- АРВТ алуу үчүн туугандары тарабынан тоскоолдуктар/тыюу
- ВИЧ статусуна байланыштуу бойдон алдырууга мажбурлоо/көндүрүү
Акыркы 20 жылда «Сорос-Кыргызстан» Фондунун артыкчылыктуу багыттарынын бири ВИЧ-инфекциясы менен күрөшүү жана калктын негизги катмарынын укуктарын коргоо боюнча иш болуп, ага 7 миллион долларга жакын каражат бөлүнгөн.
